Monstera là một chi thực vật nhiệt đới thuộc họ Ráy (Araceae), nổi tiếng với những chiếc lá xẻ thùy độc đáo, thường được trồng làm cây cảnh trong nhà. Xuất xứ từ các khu rừng mưa Trung và Nam Mỹ, Monstera đã trở thành một “biểu tượng” trong giới yêu cây cảnh.
Cái tên “Monstera” có nguồn gốc từ tiếng Latinh “monstrum”, có nghĩa là “kỳ quái” hoặc “khổng lồ”. Nó dùng để chỉ hình dạng lá xẻ thùy và kích thước to lớn, đặc biệt là loài Monstera deliciosa. Người Việt thường gọi chúng là trầu bà lá xẻ. Tuy nhiên, không phải cây trầu bà nào cũng là Monstera.
Đặc điểm của cây Monstera
Monstera là một chi thực vật thường xanh, thân leo, có lá xẻ thùy hoặc có lỗ độc đáo, thuộc họ Ráy (Araceae).
Hình thái thân, lá, rễ
Đặc điểm nổi bật nhất của Monstera, không thể nhầm lẫn, chắc chắn là những chiếc lá. Lá của Monstera thường lớn, có hình tim khi còn non và phát triển các đường xẻ thùy hoặc lỗ khi trưởng thành. Hình dạng và kích thước của lỗ/xẻ rất đa dạng, tạo nên sự khác biệt giữa các loài. Ví dụ, Monstera deliciosa có lá xẻ thùy sâu, trong khi Monstera adansonii có lá với nhiều lỗ nhỏ.
Thân Monstera là thân leo, mọng nước, có thể phát triển rất dài trong điều kiện tự nhiên. Trên thân có các rễ khí sinh mọc ra, giúp cây bám vào các bề mặt và hấp thụ độ ẩm từ không khí. Những rễ khí sinh này không chỉ là đặc điểm sinh học mà còn là một phần tạo nên vẻ đẹp “hoang dã” của Monstera.
Hoa và quả
Ít người biết rằng Monstera cũng có hoa. Hoa của Monstera có dạng bông mo, với mo màu trắng hoặc kem bao quanh bông mo (spadix) mang hoa. Tuy nhiên, trong điều kiện trồng trong nhà, Monstera hiếm khi ra hoa.
Quả Monstera, đặc biệt là ở loài Monstera deliciosa, có hình trụ dài, khi chín có mùi thơm đặc trưng và có thể ăn được. Tuy nhiên, quả Monstera hiếm khi xuất hiện ở cây trồng làm cảnh.
Kích thước
Kích thước của Monstera rất đa dạng, phụ thuộc vào loài và điều kiện sinh trưởng. Một số loài như Monstera deliciosa có thể phát triển rất lớn, với lá có thể dài tới 90cm và rộng 75cm trong tự nhiên. Các loài nhỏ hơn như Monstera adansonii thường có kích thước khiêm tốn hơn, phù hợp với không gian trong nhà. Việc [chọn loại Monstera phù hợp] (internal link tới phần phân loại) là rất quan trọng, tùy theo không gian bạn có.
Độc tính
Một điều cần lưu ý là Monstera có chứa tinh thể calcium oxalate trong tất cả các bộ phận của cây. Chất này có thể gây kích ứng da và niêm mạc nếu tiếp xúc hoặc ăn phải. Vì vậy, cần cẩn thận khi cắt tỉa cây và để xa tầm tay trẻ em, vật nuôi.
Các loại Monstera kiểng đẹp, phổ biến
Monstera là một chi thực vật đa dạng với nhiều loài khác nhau, mỗi loài mang một vẻ đẹp riêng. Dưới đây là một số loại Monstera kiểng phổ biến và được yêu thích nhất hiện nay.
1. Monstera deliciosa
Monstera deliciosa, thường được gọi là trầu bà lá xẻ, là loại Monstera phổ biến nhất. Nó nổi bật với những chiếc lá lớn, xẻ thùy sâu và hình dáng “hoang dã” đặc trưng.
Deliciosa trong tên khoa học có nghĩa là “ngon”, ám chỉ quả của loài này có thể ăn được khi chín (tuy nhiên, việc này không phổ biến khi trồng làm cảnh). Lá của M. deliciosa có thể đạt kích thước “khổng lồ” trong điều kiện tự nhiên, lên tới 90cm chiều dài. Khi cây còn non, lá thường có hình tim nguyên vẹn, các đường xẻ thùy sẽ xuất hiện dần khi cây trưởng thành.
Monstera deliciosa tương đối dễ chăm sóc, thích ánh sáng gián tiếp và độ ẩm cao. Đây là lựa chọn tuyệt vời cho những ai muốn mang một chút “rừng nhiệt đới” vào không gian sống.
2. Monstera Thai Constellation
Monstera Thai Constellation là một giống đột biến của Monstera deliciosa, nổi tiếng với các mảng màu trắng kem hoặc vàng nhạt trên lá, như những chòm sao. Sự “loang lổ” này làm cho mỗi chiếc lá trở nên độc nhất vô nhị.
“Thai Constellation” được tạo ra trong phòng thí nghiệm ở Thái Lan, do đó có tên gọi như vậy. So với M. deliciosa thông thường, Thai Constellation có xu hướng phát triển chậm hơn và giá thành cao hơn đáng kể do độ hiếm và vẻ đẹp đặc biệt của nó.
3. Monstera borsigiana
Monstera borsigiana thường bị nhầm lẫn với Monstera deliciosa, nhưng thực tế là một loài riêng biệt (hoặc một số nhà khoa học coi là một dạng của M. deliciosa). M. borsigiana có kích thước nhỏ hơn và tốc độ phát triển nhanh hơn.
Điểm khác biệt chính nằm ở cuống lá và khoảng cách giữa các đốt thân. Ở M. borsigiana, cuống lá thường không có nếp nhăn (geniculum) ở phần nối với phiến lá, trong khi M. deliciosa có. Các đốt thân của M. borsigiana cũng thường dài hơn. M. borsigiana cũng có xu hướng leo trèo rõ rệt hơn.
4. Monstera adansonii
Monstera adansonii, còn gọi là trầu bà cửa sổ, nổi bật với những chiếc lá có nhiều lỗ hình oval dọc theo gân chính. Những lỗ này tạo nên vẻ đẹp tinh tế và khác biệt.
M. adansonii có kích thước nhỏ gọn hơn so với M. deliciosa, thích hợp cho không gian nhỏ hoặc trồng trong chậu treo. Loài này cũng có nhiều biến thể, bao gồm dạng lá hẹp (narrow form) và lá rộng (wide form). M. adansonii cũng là một “tay leo trèo” cừ khôi, bạn có thể cho chúng leo cột hoặc để rủ xuống đều đẹp.
5. Monstera aurea
Monstera aurea là một dạng đột biến khác của Monstera, với các mảng màu vàng (aurea có nghĩa là “vàng”) trên lá. Sự đột biến này có thể xuất hiện trên nhiều loài Monstera khác nhau.
Monstera aurea, cũng giống như Thai Constellation, là một loại cây hiếm và có giá trị cao. Màu vàng trên lá có thể xuất hiện dưới dạng các đốm, vệt, hoặc mảng lớn, tạo nên sự tương phản ấn tượng với màu xanh. Mức độ vàng có thể thay đổi, tạo nên sự đa dạng.
6. Monstera dubia
Monstera dubia là một loài Monstera có hình thái độc đáo, đặc biệt là khi còn non. Lá non có hình tim, màu xanh bạc, áp sát vào bề mặt mà nó leo lên (như tường, thân cây).
Khi trưởng thành, M. dubia sẽ phát triển lá xẻ thùy như các loài Monstera khác, nhưng hình thái lá non “bám tường” của nó vẫn là một điểm nhấn thú vị. Đây là một lựa chọn tuyệt vời cho những ai muốn tìm kiếm một loại Monstera độc đáo và khác biệt.
Như vậy, chúng ta đã cùng tìm hiểu về Monstera, từ đặc điểm hình thái độc đáo của thân, lá, rễ, hoa, quả cho đến sự đa dạng của các loài kiểng phổ biến như Deliciosa, Thai Constellation, Borsigiana, Adansonii, Aurea và Dubia. Hy vọng bài viết này của Kiểng Lá VN đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích để hiểu rõ hơn và thêm yêu mến loại cây “quốc dân” này.